Paard in de Pan
Gisteren galoppeerde ik even over het televisiescherm vanwege de hype in het paardenvlees. De geschiedenis is daar uitgeknipt, dat was te lang. Ik beloofde dat stukje historie op deze plaats te vertellen. Waarom eten wij geen of weinig paardenvlees (tot deze week de run op de paardenslager begon)? Even wat paardenbrokjes op een rijtje:
In de prehistorie was het wilde paard om op te jagen, net als de mammoet, het edelhert, de beer en de rest van het ‘bushmeat’. Op een gegeven moment zijn een aantal wilde dieren getemd en aan de menselijke behoefte aangepast: huisdieren of nutsdieren dus. Met verschillende functies. Varken, schaap, geit en koe voor consumptie (vlees en melk) en huiden en haar. Hond, kat, paard voor gezelschap, jacht, muizenvangst, transport van mens en goederen. We berekenen tenslotte het vermogen van onze auto niet voor niets in ‘paardenkracht’.
De relatie tussen ruiter en paard gaat verder dan die van een nutsdier. Zij moeten op elkaar kunnen vertrouwen. Het paard volgt de instructies van de ruiter. Stel dat de ruiter een soldaat is, dan hangt het leven van de ruiter zelfs af van het gedrag – wendbaarheid, snelheid, houding – van het paard. De dressuur is uit dit soort training voortgekomen. Denk aan de sprongen van de Lippizaner paarden, de Spaanse Rijschool. Bedoeld om de ruiter uit een netelige positie in een gevecht te redden.
Intussen werd en wordt paard nog steeds gegeten. Keltische stammen en Germanen hadden ook een speciale relatie met het paard. IJzertijdgraven leveren daarvan een mooi voorbeeld: man, kar én paard werden begraven met de nodige bijgiften. De rijkdom van de man zat in het hebben van een kar en een paard. Er zijn ook paarden begraven in tijdelijke ontmoetingsplaatsen. Het offeren (en consumeren) van een paard behoorde tot de religieuze riten. Daar werd overigens zo geheim over gedaan, dat we het allemaal niet precies weten. Er zijn aanwijzingen dat het paard van de vorst – na diens overlijden – gegeten werd door de stamhoofden die weer een superstamhoofd moesten kiezen. Hart en hersenen wellicht. We weten het niet zeker.
Het paard speelt soms na het overlijden van de vorst ook nu nog een rol. Je zag het bij de begrafenis van koning Hussein van Jordanië: een wit paard liep achter de katafalk waarop de kist werd getransporteerd.
Kortom: paard werd gegeten, en het was zelfs heilig, totdat we Christenen werden, toen was het opeens heidens. De missionaris Bonifatius heeft kennelijk advies gevraagd aan zijn Paus in Rome, want er is een brief van Gregorius III uit het jaar 732, waarin hij het eten van paardenvlees onder christelijke volkeren verbiedt. Het is het jaar waarin Bonifatius tot aartsbisschop (zonder zetel) wordt benoemd. De man is een ster in het bekeren van de Germanen. Daar hoort het omhakken van eiken en het verbieden van de rituelen rond het eten van paard kennelijk bij.
Een dubbel taboe dus: het mag alleen op speciale momenten door een selectief gezelschap bij de Germanen. En het mag gewoon helemaal niet van de Rooms katholieke paus.
Morgen verder.