Erwtenworst

In 1870 verscheen de eerste editie van de Winkler Prins Geïllustreerde Encyclopedie. Geschreven – je raadt het al – door Winkler Prins, zeg maar Anthony, doopsgezind predikant in Veendam. In 15 delen deelt hij zijn kennis met ons over samenleving, techniek, wetenschap, en kunst. In 2011 verscheen een selectie daaruit. Ruimschoots prettig leesvoer. Zoals dit lemma over Erwtenworst. Lees maar even mijn hertaling mee:

Erwtenworst, nieuw voedingsmiddel, uitgevonden door de kok Grünberg te Berlijn. Werd op grote schaal gebruikt en behoeve van de Duitse troepen in de Frans-Duitse Oorlog (1870!). Het bestaat uit drie soorten erwtenmeel, best rundervet, best varkensvlees, uien en specerijen. Aanvankelijk stopte men dat mengsel in darmen, doch later in daartoe bereid papier. Men vermoedt dat deze worst – op een luchtige plaats bewaard – jaren lang goed kan blijven. Maar dat is nog niet uit ervaring gebleken.
Vóór het gebruik wordt de worst in water gekookt. Men kan hem aan stukken snijden om er soep van te bereiden, of hem in zijn geheel laten.
Gedurende de oorlog werd hij in Berlijn in een staatsfabriek vervaardigd. Per dag werd er 14.000 tolpond gemaakt, later zelfs 130.000 tolpond en in het totaal 9 tot 10 miljoen tolpond. In de drukste oorlogsjaren waren er 2400 personen werkzaam.