De Renaissance botanische tuin van Eichstätt: Van peper tot pieper

Het was ook wel eens beetje vrede. Bijvoorbeeld toen de vorst-bisschop Martin von Schaumberg (1523-1590 in Eichstätt achter zijn burcht een nieuwe tuin liet aanleggen. In 1595 liet zijn opvolger Johann Konrad von Gemmingen de tuin uitbouwen tot een heuse hortus botanicus, waarvan de bijzondere collectie planten keurig in een boek werd vastgelegd. De Hortus Eystettensis verscheen in 1613. Bij een hortus hoort ook een wetenschappelijk onderzoeker. Aanvankelijk was dat de arts en botanicus Joachim Camerarius, die werd opgevolgd door de fameuze Basilius Besler, apotheker in Neurenberg, ruim tachtig kilometer van Eichstätt verwijderd?

Basilius Besler Wikipedia

De vorstbisschop was wellicht een groot plantenliefhebber, maar zeker zal in de Renaissance ook het pronken met de veelal exotische, bijzondere en bijzonder kostbare planten tot zijn aanzien hebben bijgedragen. Behalve de 349 inheemse planten tekende Besler 209 Zuid-Europese, 63 Aziatische, 23 Amerikaanse en 9 Afrikaanse planten.

Het bleef niet altijd vrede en tijdens de Dertigjarige Oorlog (1618-1648) raakte de tuin in verval en liep oorlogsschade op. Er werd in de 17^de eeuw een poging ondernomen om de boel op te knappen, maar uiteindelijk was het alleen een veredelde moestuin. Nu is er weer een bezoekbare tuin, maar soms is een boek handiger. Ik kocht een facsimile met uitgebreide inleiding bij de Slegte in Leiden. Het is heerlijk om in te bladeren, op zoek naar bijzonderheden. De aardbeien zijn nog inheems Europees, zo te zien. De sinaasappels nog oranje appels en dus bitter van schil en zuur van sap. De saffloer (valse saffraan) gaat als ‘crocus sativus’ door het leven.  Er staat Nasturtium Indicum in, die wij in Nederland geheel ten onrechte aan Oost in plaats van aan West Indië – zeg maar Zuid-Amerika – toeschrijven. En natuurlijk staan er ook tomaten in, liefdesappels, rode zelfs (want je had tenslotte toen ook gele). En piper indicum, chili pepers, dus ook weer West Indië. De aardappel ontbreekt niet, de papas Peruanorum, waarvan ze dus wél precies wisten waar die vandaan kwam. Het is een feest en je begrijpt de waarde van zo’n tuin en de status die deze aan de eigenaar verleende. Ik waan me even een bezoeker in 1613.

Garten von Eichstätt. Das Pflanzenbuch von Basilius Besler. Mit einer Einführung von Klaus Walter Littger und botanischen Erläuterungen von Werner Dassendörfer. Basilius Besler,

ISBN 10: 3822865761 / ISBN 13: 9783822865767

Verlag: Köln, Benedikt Taschen Verlag GmbH, 1999, 1999

http://www.deutsches-museum.de/bibliothek/unsere-schaetze/biologie/besler/der-hortus-eystettensis/