Voedsel als metafoor in de tekeningen van James Gillray
Ongemakkelijk zijn ze vaak. Onaangenaam en confronterend. De politieke cartoons van James Gillray (1758-1815) geven een cynische en meestal oneerbiedige visie op de gebeurtenissen van alle dag, de machthebbers, het politieke gedoe. Wat mij interesseert is de rol die eten en koken spelen in die tekeningen. Als metafoor, maar ook als tijdbeeld. De politiek ga ik hier niet duiden. Onderaan staan links naar uitgebreide verhalen, neem er eens rustig de tijd voor. Het koken en eten daarentegen wil ik graag van wat opmerkingen voorzien. Ik gebruik daarvoor wat plaatjes uit die artikelen.
Klik op de tekening voor een grotere versie
Hier zien we Napoleon peperkoeken bakken. Nieuwe koningen voor nieuwe koninkrijkjes. Links een grote deegbak waarin het deeg gekneed wordt. Rechts de oven met een bolle muur, een stookgat, een schep voor de kolen en koolhompen, of zou het houtskool zijn? De gebakken koningen staan op de kast gereed, attributen slingeren op de grond. Hoe levensecht is zo’n koekenbakkerij? Onder de grond waarschijnlijk, in een gewelf. Frisse lucht is ver te zoeken. De ARBO zou er nu korte metten mee maken. Wel leuk de peperkoekkoninkjes. Tegenwoordig zijn het meer eenvoudige poppetjes.
Klik op de tekening voor een grotere versie
Deze prent gaat niet zozeer over het eten, maar over het oventje in de haard, waarop een kannetje met ‘medicijn’. Ik heb zo’n zijkacheltje nog nooit gezien, met spitten er aan. Een vuurbok is het niet echt. Kent iemand zo’n geval? Bestaan ze nog?
James Gillray, ‘Temperance enjoying a frugal meal’, 28 July 1792. Wellcome Collections, London.
Klik op de tekening voor een grotere versie
Hier zit de Engelse koning George III aan het ontbijt en eet een eenvoudig doch voedzaam maal. Samen met zijn gade. Hij eet een gekookt eitje of twee, zij zit aan een salade. Olie en azijnstel op tafel, gouden of verguld zilveren borden, een karaf en een glas op de grond, een vork en wat bestek op tafel. De vork is voor de sla, zoals je kunt zien bij de koningin. In de haard – het is dus kennelijk zomer – staat een plant. Niet helemaal duidelijk is wat de taartschep op tafel doet, noch die lepels. Alsof er na eitjes en salade nog meer te verwachten is: soep, baksels, wie zal het zeggen? In ieder geval is een spaarzame maaltijd hier beslist ironisch bedoeld. Nog immer eten de Engelse koningen en koninginnen graag van hun eigen boerderijen en landgoederen. Dus ei en sla is dan weer niet zo gek.
Er zijn nog veel meer cartoons. Je vindt ze in de artikelen. Zo’n tekening vertelt vaak meer over het dagelijks leven dan op het eerste gezicht zou zeggen. Maar een beetje jeuk krijg ik er soms wel van.
En hieronder de linken:
Five things we learned from the father of the political cartoon