Vlecht! – vervolg

Of ik toch nog iets wilde vertellen over de symboliek van het gevlochten brood. Beginnen dan maar met de verhevener verhalen: het vlechten van brood is het verbinden van dingen die bij elkaar horen: de seizoenen, de dagen, mensen. Zo verbeeldt het brood een verbondenheid, continuïteit, eenheid, saamhorigheid, groepsgevoel. Wat nog versterkt kan worden door een zegening van het brood door een religieuze dienaar en het gezamenlijk nuttigen van het brood. Zo krijgt het een spiritueel saamhorigheidstintje. Zegen en voorspoed voor de eters van de groep. En bij voorspoed hoort vruchtbaarheid van mens, dier, gewas. Tenslotte komt graan en dus brood voort uit een agrarische gemeenschap.

En dan de platte kant. Brood of koek kan een menselijk onderdeel afbeelden, en dan bij voorkeur iets met het geslacht te maken hebbend. Ook dat heeft met vruchtbaarheid te maken. Denk aan de krakeling, de kipferl (voorloper van de croissant), de nonnenvotten, de pretzel (bretzel). De 17e eeuwse schilderkunst, bol van dergelijke symboliek, laat er fraaie staaltjes van zien. Een kipferl gedoopt in de kelk van een roemer (de symboliek beperkt zich natuurlijk niet tot brood, fluit en roemer staan ook voor man en vrouw). De bakker die met het blazen op een hoorn (!) aankondigt dat het brood gereed is, moet ik dat ook nog uitleggen? Zeker wanneer schilder Job Berkheyde de hoorn tegen de krakelingen aanplakt? Er is ook een nettere versie, waarbij de hoorn de andere kant op gericht is. En er is een schilderij waarbij een kuise bakkersvrouw in een geldkist vol goudstukken zit te graaien, de imposante bakkershoorn voor haar op tafel.

Na het lezen hiervan zul je nooit meer met dezelfde ogen naar fantasiebroodjes kijken. Wat stop je daar nu toch in je mond? Ach, het waren boertige tijden in de 17e eeuw.

Op het plaatje de bakkersvrouw van Berkheyde met haar geldkoffer. Op de achtergrond de krakelingenboom, op de voorgrond nog wat muntjes en wat broden. Het plaatje is al gekleurd, bedenk het verhaal!