Vandaag is het Aswoensdag en als het goed is zijn alle Carnavalvierders hedenmorgen ter biecht gegaan, hebben de mis aangehoord en een askruisje gehaald. Maar ik vrees dat zulks een beeld van lang vervlogen tijden is. En dan kennen we nu eigenlijk nog maar ‘weinig’ vastendagen. De veertig die nu beginnen, en de minder strenge vleesloze vrijdagen.
In de middeleeuwen werden de Vastendagen veel strenger doorgevoerd. 150 dagen per jaar werd er streng of minder streng gevast. Vis, vis en nog eens vis. Vis uit de zee, de rivier en… uit de kwekerij. Neem nou de karper. Dat is geen inheemse vis. Via de visvijvers bij de kloosters kwam deze vis vanuit het oosten van Europa naar het Westen, aldus de verhalen. Want monniken aten vaak helemaal geen vlees, nooit. Met een goed gevulde visvijver beschikte je dan tenminste jaarrond over vis op tafel.
In het 16e-eeuwse Haarlem bepaalden maaltijdverordeningen voor de broeders welke vissen er gegeten mochten worden gedurende de nu aangebroken Vastentijd van veertig dagen. Op zondag aten ze aan het middagmaal om te beginnen haring en bokking, dan kabeljauw, baars, snoek, zalm voorn, schar of bot in de tweede gang en tenslotte in de derde gang schol, voorn of pos. Bij de vierde gang kwam er dan gebakken vis, vergezeld van smoutebollen, krakelingen, vijgen, rozijnen en noten. Hier en daar kwam er ook wel wat groente op tafel. En zeker zullen niet al deze vissen tegelijk opgedist zijn. Maar echt sober eten lijkt het ook niet.

In oude kookboeken zie je trouwens ook altijd nog duidelijk het verschil. Recepten voor ‘magere’ dagen bieden de gelovige Roomschen houvast. Ga maar eens op zoek naar een soupe maigre, nog tot in de huishoudschoolkookboeken te vinden. Begonnen als een recept voor de vastendagen. Nee, recept geef ik niet. Wie houdt zich nog aan de Vasten?
Op het plaatje een middeleeuwse visvijver. Handig, zo’n vivarium, want levende vis is altijd vers.