Toeristenmenu (1) Voorafje
Wat kunnen er toch een verhalen zitten achter een eenvoudige menukaart. Neem nou deze drie van de Statendam, één van ‘onze’ passagiersschepen – en later ook cruiseschepen. De Statendam nummer 4, die in 1957 door prinses Beatrix gedoopt werd, waarna zij een proefvaart maakte.
Deze menukaarten van de Holland-Amerika Lijn, afgekort tot HAL zijn voorzien van illustraties van de kunstenaar Jan Lavies (1902-2005). In tegenstelling tot zijn kunstwerken zijn de drie exemplaren in mijn bezit van meer toeristische dan kunstzinnige waarde. De skyline van de stad Rotterdam en het haventje van Veere zijn leuk, maar dan, een ongelofelijk tuttig kindboerderinnetje dat met x-beentjes aan een hyacint ruikt. Ze draagt de klederdracht van Marken. Deze afbeelding is eerder bedoeld voor de Amerikaanse reiziger dan de nuchtere Nederlander. De menukaarten dateren uit 1963. De klederdrachtprenten (het is een hele serie) werden overigens ook als briefkaart verkocht.
Wie was Jan Lavies? Hij volgden een opleiding aan de Koninklijke Academie voor Beeldende Kunsten in Den Haag – zijn geboortestad en ging vervolgens naar Duitsland. In 1925 reisde hij af naar wat toen nog Nederlands-Indië heette, waar hij een omslagontwerp voor het weekblad d’Oriënt ontwierp. Vanaf dat moment stroomden de commerciële opdrachtgevers op hem af. Het maken van affiches en reclamefolders zou zijn sterke punt blijken. Terug in Nederland begin jaren dertig ontdekte hij de airbrush-techniek. Hij bleef voornamelijk commercieel werk maken, met een uitstapje naar valse persoonsbewijzen in de oorlogsjaren. Wie zijn werk beschouwt ziet een beeld van een sterk veranderende tijd van de jaren dertig tot en met de jaren tachtig. Eigenlijk zie je zijn hele leven aan je voorbij trekken. Kijk bijvoorbeeld hier maar eens: http://www.artnet.com/artists/jan-lavies/ of Google op Afbeeldingen.
En dit is wel typisch Jan Lavies die in Indië was geweest en de rijsttafel – zie ook de recensie van het boek IndoRock van Vanja van der Leeden – omarmde.
Na de oorlog krijg hij als belangrijke klant de Holland-Amerika Lijn. Tussen 1950 en 1970 ontwierp hij behalve menukaarten ook de wijnkaarten en muziekprogramma’s voor het gebruik op de schepen.
Zo kleurig en pittoresk als de voorkant van de kaarten is, zo sober is de binnenkant. De kaarten zijn gedrukt, hetgeen betekent dat deze menu’s met enige regelmaat herhaald werden. Ik kreeg er drie van Rob Zachte. De komende blogs gaat over de inhoud van de menukaarten. Want ook die zijn boeiend. Ze weerspiegelen eveneens het Amerikaanse karakter van het leven aan boord van de Statendam van de HAL, met een klein lepeltje Hollandaise. Daarover de volgende keer meer.