Suikerzoete droomhuwelijken of een nachtmerrie?

Zo rond 1500 waren huwelijken van lieden van hoge komaf toch in eerste instantie een kwestie van politieke belangen en strategie. Neem nu het huwelijk van Johanna van Castilië en Filips de Schone in 1496. De hertogen van Bourgondië zetelden in de rijke lage landen, eerder dan in het zuidelijke hertogdom. Filips moeder, Maria, huwde met een Habsburger, Maximiliaan van Oostenrijk. De toekomst van Europa lag echter – na de ontdekking van de Amerika’s – toch eerder in de Iberische koninkrijken. Zo werd dus voor Filips een bruid gezocht in Aragon en Castilië, waar koning Ferdinand en koningin Isabella een kroonprinses Juana (Johanna) in de strijd gooiden.

Het huwelijk vond uiteindelijk in Lier plaats in 1496. Het duurde even vóór de bruid voet aan wal zette. Een vloot van honderddertig schepen met aan boord een hofhouding van twintigduizend personen vertrok eind juli vanuit Laredo, op weg naar een onbekende toekomst. Voor de inwendige mens was gezorgd. Behalve vierhonderd vaten wijn beschikte men over vijfentachtigduizend pond gerookt vlees, vijftigduizend haringen, duizend (levende?) kippen en zesduizend eieren. Ongetwijfeld was er ook brood, meel om brood te bakken, vet en zoetigheden in de voorraadkamer. Twee maanden duurde de reis, er gingen een paar schepen verloren tijdens een storm. In Antwerpen wachtte Johanna een groots onthaal, maar geen verloofde. Filips de Schone was met zijn vader Maximiliaan op jacht in Tirol. Intussen vestigde de bruid zich half oktober in Lier. Enige dagen later meldt Filips zich om zijn aanstaande te ontmoeten. Zij spreken elkaars taal niet, maar de liefde ontbrandt hevig en het stel neemt terstond een voorproefje op het echtelijke geluk. De officiële bruiloft volgt daags daarna, waarna een hofbal en een gigantisch buffet.

Papa Maximiliaan was kennelijk in zijn nopjes met deze echtverbintenis; een prent laat zien hoe hij met zoon Filips en schoondochter Johanna voor een gordijn poseert. Het bruidspaar houdt een wapenschild vast, aan Filips voeten staat er nog één.

Zoals dat in een standaardhuwelijk gaat, er wordt voor nageslacht gezorgd. Na dochter Eleonora volgt in 1500 Karel, die wij kennen als Karel V, vanaf zijn 15^de heer der Nederlanden, vanaf zijn 17^de koning van Spanje, vanaf zijn 19^de keizer van Duitsland. Dat ligt dan nog allemaal in het verschiet. Belangrijk is dat deze jongeman een begeerde huwelijkskandidaat is. De ouders kunnen hun eisen hoog stellen. Kennelijk is de Franse koning Lodewijk XII wel geporteerd van een verbintenis, althans, in 1501. Ofschoon er geen vreedzame relaties zijn tussen beide heersers, zien beide partijen wel heil in een verloving tussen baby Karel en de net iets oudere Claude van Frankrijk. Bourgondië is natuurlijk een welkome mogelijke aanvulling, Spanje een interessante bondgenoot.

In december van dat jaar ontvangen Lodewijk XII en zijn gade Anne van Bretagne in het kasteel van Blois, waar de Franse koning net een fraaie vleugel heeft laten aan bouwen. Alles wordt uit de kast gehaald voor de ontvangst. Johanna krijgt een maaltijd aangeboden, waarvan de ceremonie precies is vastgelegd. Een stoet met voorop de hofmaarschalk met fakkeldragers lopen vóór koningin Anne uit. Zij draagt een grote gouden doos met daarin verschillende doosjes confituren. Achter haar loopt Louise van Savoie (de moeder van de latere Franse koning Frans 1) met een vergelijkbare gouden doos met servetten. De gravin van Nevers komt met vorkjes en messen met gouden heften. Twee andere hofdames houden ieder een pot, één van goud en één verguld en ‘zo groot, dat wanneer je ze met de hand draagt ze bijna de grond raken’. Daarin zitten allerhande dragées. Waarna zes jongemannen ieder twee gouden potten met confiture aandragen. Al die zoetigheden worden op een groot dressoir gezet, of op het bed van de groothertogin.

Bij confiture moet je denken aan natte confituren en aan droge, zoals vruchtenkoekjes. Een koninklijk cadeau op basis van rietsuiker, toen nog heel luxueus en kostbaar. Naast vruchten geven verschillende specerijen smaak aan de confituren: gember, kaneel, muskus of ambergris.

Dit vorstelijke onthaal staat beschreven in het leuke boekje À la Table du Chateau Royal de Blois van Bruno Guignard & Elisabeth Latremolière, dat net verschenen is. Daarin veel meer over de culinaria door de eeuwen heen ten paleize, met wat modern bewerkte recepten.

In de vleugel van Lodewijk XII is nu een kunstmuseum. https://www.chateaudeblois.fr/2120-le-musee.htm

Van het huwelijk tussen Karel en Claude kwam overigens niets terecht. Claude trouwt in 1515 met de Franse koning Frans I en Karel met Isabella van Portugal, al waren er nog twee vergeefse pogingen om Karel aan een Franse prinses te koppelen. Wie de ouderwetse confituren wil maken gaat te rade bij Nostrodamus’ Traité des confitures uit 1555. Meer daarover in Oranje Toetjes, waar o.a. het recept voor de gekonfijte sinaasappelsnippers in staat, zoals Cees Holtkamp die maakt.  https://www.youtube.com/watch?v=Z7xnW6qXYSM