Stamp!

Gisteren mocht ik het weer eens uitleggen. Waarom wij zo van stamppotten houden en dat dat al ‘eeuwen’ een traditie is in ons land. Dat ‘eeuwen’ valt nogal mee. Eigenlijk zie je pas in het begin van de 20ste eeuw uitvoerig de stamppot opduiken in de kookboeken. Het wordt in de 19de eeuw al wel genoemd, maar het gaat dan toch vaker om hutspot. Er is natuurlijk een groot verschil tussen husselen en stampen. We maakten wel purée, maar dan van één ingrediënt. Purée kun je stampen of knijpen en dan door een zeef wrijven om een mooi glad resultaat te krijgen. Dat is dan toch weer wat anders.

Stamppot vereist piepers, of aardappelpuree waar van alles door gaat. Hutspot kan, maar hoeft geen aardappelen te bevatten. De hussepot gaat terug op de middeleeuwse ketelkost.

Groot voordeel van de stamppot vinden de kookboekenschrijfsters – allen met een huishoudschool achter zich – het gebrek aan vaatwerk dat nodig is en de geringe hoeveel tijd die je er aan hoeft te besteden. Kort samengevat: stamppot goedkoop, maagvullend, praktisch. Pas in 1931 wordt de stamppot officieel tot klapstuk van de vaderlandse keuken gebombardeerd. Dat deed Wilma Münch in het Kook- en Huishoudboek voor het Platteland. Zij noemt de gestampte pot ‘één van de echt-vaderlandsche  nummers van het menue’.
Gelukkig zijn stamppotten nu aan een revival bezig, onder deskundige leiding van Marije Sietsma en Werner Drent, die onlangs het Grote Stamppotkookboek uitbrachten. Wat weer aanleiding was voor Plein 5 om een week aan de stamppot te wijden. En ik was één van de deskundigen die wat achtergrond aan de stamppot mochten plakken. Vrijdag is het nationale stamppotwedstrijd. Ben benieuwd.

Hier een recept uit de oude doos:

Friese Sipelpomp

Dit heb je nodig: 1 kilo kruimige aardappelen, ongeveer 2 dl water, zout naar smaak, 3/4 kilo gesneden uien, 300 gram belegen Friese nagelkaas, 2 eetlepels azijn, 25 gram boter, 1 ons ham in reepjes, vers gemalen zwarte peper naar smaak. 
En zo doe je het: schil de aardappelen, was ze en snijd ze in blokjes. Kook de aardappelen en uien samen gaar in ongeveer 20 minuten in een pan met 2 dl water en een snufje zout.  SNijd de kaas in blokjes. Giet de aardappelen en uien boven een kom af en stamp ze met een pureestamer fijn.
Voeg al roerend zoveel kookvocht toe dat de stamppot smeuïg wordt. Roer er de azijn en de boter door. Doe er vervolgens de blokjes kaas en reepjes ham bij. Laat het geheel en paar minuten doorwarmen. Roer af en toe om. Maal er op het laatst flink wat zwarte peper over.