Slempen en Zuipen

Wat is slempen en zopie nou toch, wordt mij steeds gevraagd. Tja, dat is niet zo simpel als je denkt, of misschien nou juist wel. Het gaat oorspronkelijk namelijk helemaal niet om een recept, maar om de activiteit. We pakken er de woordenboeken gewoon maar eens bij. Dat helpt bij het zoeken naar een verklaring. Slempen is een werkwoord, denk aan het Duitse schlemmern. En het wil zoveel zeggen als brassen, overmatig gebruiken, boemelen. Met daarvan afgeleid de drank ‘slemp’ melk met foelie, saffraan, kruidnagel, kaneel, rietsuiker en thee en desgewenst alcohol.
Die drank vertegenwoordigt alle rijkdommen uit onze Gouden Eeuw en misschien meer nog de 18e eeuw, gezien de suiker en thee. In dat drankje liggen onze handelsrelaties met China, Indonesië, India, de Levant, de Cariben en Amerika. In combinatie onze nationale trots: koemelk.

En dan de zopie, het zoopje, wat daar allemaal over geschreven (en overgeschreven!) wordt is zolangzamerhand een soap. Taalkundig bekeken is een zoopje een slokje, een teug in het Nederlands van de late middeleeuwen. Het is een werkwoord dat teruggaat op het Germaans, de taal van de oude Saksen, en van het woord zuipen vind je allerlei varianten in verschillende streken: soepe, supe, suppe, siepe, süpe, zoope, sypje. sip, zupen, zoepen. Zuipen dus, ook weer het naar binnen gieten van een drankje of zelfs een papje (soppe, soppen)
Er is ook een verklaring die aangeeft dat het om een drankje gaat als kandeel, een suypken oft kandeel. En daar komen die eieren opeens te voorschijn. In kandeel gaan wél eieren. Maar…. kandeel is een kraamvrouwendrankje, een drankje voor zwakken en zieken.

Later wordt het zoopje dan van toepassing op allerhande verwarmende en warme drank of vloeibare spijs. Kortom: lepelkost van wijn of bier (of ook wel melk of vleesnat) met eidooiers, suiker, kaneel en eventueel wat meel of brood. Behalve de kraamvrouwen en zieken wordt het ook wel geschonken bij kraamvisite, op kermissen of bij andere gelegenheden.

Er is nog een betekenis: het zoopje is een borreltje dat vroeger aan soldaten en zeelui (oorlam) als onderdeel van de foerage toebedeeld werd. En dan moet je denken aan een sterk alcoholisch drankje: brandewijn, korenwijn, jenever. Dat past eigenlijk weer prachtig bij ijspret met koek en zopie.

Een zopie is dus een verzamelnaam voor van alles wat je naar binnen giet. In sommige gevallen kunnen er eieren in zitten. Maar…… ik geloof daar niets van op het winterse ijs, wanneer de kippen niet leggen. Kermis op het ijs? Jazeker, omdat daar noch de wetten en regels van het land, noch die van het water van toepassing waren. Warme drankjes met of zonder alcohol, absoluut! Wil je een gebonden zopie, dan zul je er iets van een graanproduct in moeten doen, in de vorm van broodkruim, bloem, of rijstmeel. Er wordt al driftig geëxperimenteerd door culinair journalist Felix Wilbrink en de mannen van het Jopenbier in Haarlem. Daar schijnt vandaag wat te proeven te zijn. Ben je in de buurt? Doen!

Op het plaatje: Napraten na de live uitzending van Noord-Hollands Diep bij RTVNH. De kan met slemp is al bijna leeg. Geweldig team daar trouwens. Fijn om aan mee te mogen werken!