Pepernoten in de 18e eeuw

De laatste weken zat ik lekker te lezen in de reisjournaals van onder andere de zusjes Swellengrebel. Zij voeren met hun vader en de andere kinderen uit het gezin terug van de Kaap naar het vaderland in 1751. Het vaderland kenden ze niet, de kinderen waren allen in Zuid Afrika geboren. Hun moeder was een paar jaar geleden overleden. Wat een avontuur moet dat zijn geweest, zo’n reis overzee in een zeilschip vol onbekende mensen.

In hun reisjournaal beschrijven de zusjes wat ze zoal uitspoken. Ze helpen hun zusje en broertje bij het huiswerk. Hun broertje Ertman is een kleine dondersteen, die regelmatig aan zijn gouverneur ontsnapt om het schip te verkennen. Maar leren moet hij. Zusje Constantia moet de Heidelbergse catechismus uit haar hoofd leren tijdens de reis. Een paar maal komen er pepernoten voor in hun reisverslag. Lees maar even mee, ik hertaal een beetje voor het gemak:

‘Tegen de avond kwamen we weer bovendeks. Vader nodigde ons (de kinderen), de kapitein, de secretaris en de dokter in zijn kamer te komen. We speelden een spelletje om pepernoten. Om acht uur gingen we gezamenlijk aan tafel.’

Pepernoten worden dus als fiches, of als bordstukken bij het spel gebruikt. Het spelletje heet ‘Rijke boerenzoontje’ en auteur noch ik weten wat het inhoudt. Misschien een lezer? Met Sinterklaas hebben de pepernoten dan nog niets te maken. Wel met kinderspel. De fiches op de foto zijn van ivoor, ze werden ook wel van parelmoer of hout gemaakt. Dit zijn fiches voor volwassenen.