Kiesbonen
Sommige bonen werden niet gebruikt om te eten. Kennelijk was er zo’n overdaad aan dat je er ook andere doeleinden voor kon gvinden. Zoals balloteren, dat dan nog niet zo heet. Bij lotingen en stemmingen gebruikte men vroeger bonen. In sommige steden, zoals Hoorn, werden keurmannen (het gezelschap dat de burgemeesters kozen en de schepenen benoemden) bij loting aangewezen. Om een boon uit een zak te mogen pakken moest je eerst tot de boonluiden behoren. Boonluiden waren de kleine honderd gegoede burgers uit de stad. Zij waren kiesgerechtigd zeg maar. Evenzoveel bonen als boonluiden gingen in een zak. Een deel van de bonen kreeg een ander kleurtje. Goud, of zwart tussen het wit. Pakte je een afwijkend gekleurde boon, dan was je keurman. Ja, sorry, de vrouwen deden weer niet mee in dit soort illustere gezelschappen. Die zaten thuis en bestierden het huishouden.
Al dit soort wijsheden vind je terug in oude kronieken, zoals die van Hoorn, waar een Boonencedel (lijst van de boonluiden oftewel boonlieden) werd bijgehouden.
Maar om wat voor bonen gaat dit? Hoe lang vervulde de eenvoudige boon al een rol als ballotagemiddel (vóór daar balletjes voor werden gebruikt)? De Cronyke van Hoorn dateert uit de 17de eeuw en gaat door tot eind 18de eeuw. Er is een vermelding van boonluiden uit 1682 in de resolutiën van Holland. Chomel schrijft over de boonluiden in 1789. Dan heb je dus zowel de inheemse bonen in Europa (paardenboon, molleboon) als de importbonen, de klimbonen uit de Amerika’s.
Hoorn – om daar dan maar even te blijven – kreeg halverwege de 14de eeuw stadsrechten en dus al snel een volwaardig stadsbestuur. Dat er pas in de 17de eeuw via bonen kiesmannen of keurmannen werden benoemd kan, maar hoeft niet. Het kan best al eerder gebeurd zijn. In Groningen kende men een vergelijkbaar proces van keuren en kiezen, maar daar gaat het om molbonen of mollebonen. Daarover morgen meer.
Het plaatje heb ik van de site van de Vrijmetselarij. Daar stemmen ze nog steeds met witte en zwarte bonen over het al dan niet toelaten van nieuwe leden. 18de eeuw, Verlichting, Vrijmetselarij.