IJs in een hoorntje
Ik werd gebeld door Glenn Haex van Het Laatste Nieuws met een vraag over de uitvinding van het ijshoorntje met het oog op een verhaal daarover. Nou had ik daar ooit iets over gelezen, dus ik dook de boeken in. Want Amerika toch? Zo’n ja en misschien toch niet verhaal. Lees maar even mee.
Het Amerikaanse verhaal speelt zich af tijdens de Wereldtentoonstelling in St. Louis, in 1904. Daar was ook een kraampje waar je ijsjes in een papieren bakje kon kopen. Even verderop was een wafelbakker bezig. Ene Abe Doumar, verkoper van beursparaphernalia, zag 29 juli dat één van de ijsverkopers geen papieren bakjes meer had. Hij kocht bij een belendende wafelbakker een wafel rolde die tot een kegel en liet daar een bolletje ijs in doen. Voilà, een samenwerking was geboren tussen beide kraamhouders. Doumar ging door op dit concept en opende zijn eerste ijskraam in 1905, de start van een hele keten bedrijven. Samen met zijn broer George lanceerde hij zijn concept in het Ocean View Amusements Park in Norfolk.
Hetzelfde verhaal gaat de wereld in over een Syrische migrant Ernest Hamwi, die Syrische knapperige koek verkocht tijdens deze World Fair, bekend als zalabia*. Eveneens 29 juli, wil het verhaal, kwam ijsverkoper Charles Menches papieren bakjes tekort. Maar het kan ook ijsverkoper Arnold Farachou zijn geweest die door Hamwi werd bijgestaan. Twee medewerkers van Hamwi, de gebroeders Kabbaz, claimen de vinding van de combinatie ook. En dan is er dus nog de eerder genoemde eveneens Syrische immigrant Doumar, die stelt dat hij al in Jeruzalem ijshoorntjes verkocht. Succes kent vele vaders lijkt het. In ieder geval is het ijshoorntje iconisch geworden voor de St. Louis World Fair van 1904. Er is namelijk een foto van.
Maar klopt dit verhaal? Dat is maar helemaal de vraag.
Agnes B. Marshall, Book of Ices, 1885, cones.
Toch weer even terug naar de boeken. Het eerste receptenboek dat aan ijs gewijd werd is dat van Agnes Marshall (mrs. Agnes B. Marshall) uit 1885, The Book of Ices. Daarin staat ook een recept voor kegelvormige houders gemaakt op basis van amandelmeel. Het deeg vorm je rond een kegelvormige mal. Daarna worden de horentjes goudbruin gebakken en dan met zoete vanilleroom gevuld. Wij zouden dat nu een ‘hoorntje’ noemen. Ik vertaal even: “Deze hoorntjes kun je ook met room- of waterijs vullen en ze kunnen geserveerd worden bij een diner, luncheon of souper”. Agnes heeft in haar collectie bombevormen ook een flinke kegel.
Bombe in kegelvorm, links boven, in Agnes B. Marshall Book of Ices, 1885.
Wellicht is deze ‘cone’ de basis voor de uitvinding in 1901 van een apparaat ‘for baking biscuit cups for ice cream’. De bedenker is Antonio Valvona, een Italiaan, die zich in het Engelse Manchester vestigde. Met het apparaat kon je bakjes of schoteltjes maken zoals je ook koekjes bakt, die je vervolgens kunt vullen met ijs. Het doel is om de koekbakjes te verkopen aan ijsverkopers. Valvona gaat met zijn inmiddels gepatenteerde uitvinding naar Amerika en vindt een partner in de Italiaanse immigrant Frank Marchiony in New York. Zij starten een bedrijf en produceren machinaal zowel de bakjes als het ijs. Antonio neemt de Engelse markt voor zijn rekening, Frank die in Amerika. In 1904 is het ijskarretje op straat in Manhattan uitgegroeid naar een stevig bedrijf met twee grote productielocaties en tweehonderd ijskarren. Een neef van Marchiony, Italo, keek de kunst af en begon een concurrerend bedrijf met een eigen patent in 1903 voor een ‘vormapparaat dat je kunt gebruiken om koekjesdeeg te vormen in allerlei vormen. Het hele mechaniek was een stukje handiger dan het oorspronkelijke van Valvona. Italo maakte een soort kopjes, inclusief oortje, van koekjesdeeg.
Zo’n hoorntje of cup is natuurlijk veel hygiënischer dan een glaasje dat steeds moet worden afgewassen, zeker op straat zal dat hooguit in een emmer al te vaak gebruikt water zijn geweest en met een niet al te schone theedoek gedroogd. Een bron van besmetting met van alles. Je kon ook ijs in papiertjes krijgen in de 19de eeuw, maar daar geldt in zekere zin hetzelfde voor. Niet praktisch en ook niet zo hygiënisch. Het eetbare hoorntje was dé oplossing.
Maar wat was er dan op die World Fair in st. Louis in 1904? Een foto geeft de oplossing. Er zijn daar zeker een soort hoorntjes verkocht. Deze familie – foto uit het historisch museum van Missouri/ Missouri Historical Society – laat een moeder zien die met haar kinderen een ijsje eet. Tijdens die befaamde world fair. Helaas is nu nog niet 100 % duidelijk wie de producent is van deze versnapering. Een succes is het ijshoorntje nog altijd.
Foto collectie St Louis Historical Society.
Bronnen:
Alice B. Marshall, The Book of Ices, 1885
https://www.idfa.org/the-history-of-the-ice-cream-cone
https://www.seriouseats.com/ice-cream-cone-history
Een PS-je. Achter zalabia staat een * omdat ik bij het zoeken naar plaatjes niet echt iets tegenkom dat in de verte tot een koker of hoorntje gerold kan worden. Dat is wel het geval met een eveneens Libanees/Syrisch gerecht atayef, een soort zoete crêpes met een kaasvulling. Dat lijkt er toch meer op.
Hier het recept: https://www.cuisineactuelle.fr/recettes/crepe-libanaise-atayef-211050