Eerste boeren

We boeren in dit land al zo’n zesduizend jaar. Dat weten we dankzij archeologische opgravingen. Het resultaat van opgravingen belandt meestal in museale opslag en provinciale depots. Soms mogen de spullen daar weer even uit. Gisteren was ik in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden bij de opening van de kleine, maar mooie tentoonstelling over onze eerste boeren, de Bandkeramiekers. Bijna honderd jaar geleden kwamen de eerste bewoningssporen van deze landbouwers in Limburg aan het daglicht. In Stein, Caberg en Elsloo om precies te zijn. Pas in de jaren vijftig van de vorige eeuw begon het systematische onderzoek naar de Bandkeramiekers, vanuit de Rijksuniversiteit Leiden. Het Instituut waar ik later zou studeren concentreerde de activiteiten op de Limburgse loessgronden, en later ook op een stukje Beierse bodem. Dankzij het kwantificeren en methodisch ordenen van de opgravingsgegevens kregen we inzicht in de levenswijze van deze vroege boeren. De nederzettingsstructuren, een typologie van de huizen en van het aardewerk: de fundamenten daarvan werden in Leiden gelegd. Later kon op basis van alle systematische opgravingen specialistisch onderzoek gedaan worden. Naar de begrafenisrituelen, naar de vuursteenbewerking, de pollen en de zaden. Op  basis van die onderzoeken bleek dat wat wij vroeger als één cultuur zagen, de Lineaire Bandkeramiek, LBK voor de intimi, meer een paraplu was waaronder zich veel boerengemeenschappen rangschikken. Met gemeenschappelijke, maar ook veel eigen, lokale kenmerken. Inmiddels telt ons land 40.566 vondsten van de LBK-bewoners. En weten we dankzij het specialistische onderzoek meer over het reilen en zeilen in die prille neolithische tijd in ons land. De graansoorten, de erwten en linzen, en verrassend: het maanzaad. We hebben het allemaal aan deze boeren te danken. En ons eerste gedomesticeerde vee ook. Kijk nou naar het schattige varkentje dat archeoloog dr. Piet van de Velde hier vasthoudt. Hij opende de tentoonstelling door dit varkentje in de prachtige maquette van een LBK-nederzetting te plaatsen. Over die maquette ga ik het morgen wel hebben. Dat is nog een verhaal apart.

Het was dus een middagje gezellig bijpraten met de oude studievrienden en vriendinnen, luisteren naar wat de jonge generatie uitspookt. En héél veel vuursteentjes en potscherven en sterke verhalen over ‘vroeger’. Ach ja, dat waren mooie tijden, al hebben we het eindeloos tellen van de versieringsmotieven op het aardewerk natuurlijk hevig vervloekt indertijd. Om van het meten van de wanddikte en het vaststellen van de kleur van de onversierde wandscherven maar te zwijgen. Het hoorde er allemaal bij in de jaren zeventig.