Een cultuurgeschiedenis van doperwtjes en worteltjes

Gastblog door Jos Spijkerman

Waarom zitten doperwtjes en worteltjes vaak samen in een potje?

Om eerlijk te zijn had ik niet verwacht een antwoord te vinden toen ik me dit begon af te vragen. Het was vooral bedoeld als een excuus om te schrijven over de geschiedenis van onze voeding. Ik was met name geïnteresseerd in de overgang van groente als iets heel natuurlijks naar iets dat steeds meer kunstmatig lijkt te zijn. Dat eerste zouden bijvoorbeeld de bessen zijn die werden geplukt door jager-verzamelaars. Dat tweede zijn de doperwtjes en worteltjes, geconserveerd in een pot en grootschalig geproduceerd en geoogst door grote machines op een plantage. Hoe is het zo ver gekomen? Wat voor verhalen zou ik tegenkomen als ik die geschiedenis probeer te achterhalen?

Mijn titel had ik dus al vanaf het begin: “Doperwtjes, worteltjes en hoe we hier gekomen zijn”. Het idee liet ik even marineren in mijn achterhoofd, tot ik een schrijfwedstrijd van de Flevo Campus tegenkwam met als thema ‘het voedselsysteem’. Ik schreef een pitch, won, en moest toen verrassend genoeg mijn onderzoek daadwerkelijk uit gaan voeren. Als onderdeel van dat onderzoek interviewde ik verschillende experts zoals boeren, groenteverwerkers, fabrikanten, een trendwatcher en Lizet Kruyff, culinair historicus.

Van Lizet leerde ik dat het een mythe is dat de Hollanders de oranje kleur van wortelen hebben ‘uitgevonden’ (die bestond namelijk allang) en dat mijn favoriete groentecombinatie bekend stond onder de naam jardinière. En… ik kreeg antwoord op m’n hoofdvraag! Het idee om doperwtjes en worteltjes met elkaar te combineren is hoogstwaarschijnlijk ontstaan aan het Franse hof. Terwijl de armen meestal dikke penen aten omdat die makkelijk te bewaren zijn, was het aan het hof veel chiquer om kleine worteltjes te serveren. Dit is namelijk alleen mogelijk voor de rijken, omdat hete zo arbeidsintensief is om te verkrijgen. Hetzelfde geldt voor doperwtjes: die zijn zoeter wanneer ze onrijp geoogst worden, en groeien op stuk voor stuk variërende wijze aan de plant. Dit betekent dat je er goed op moet letten wanneer je ze verbouwt en daar heeft alleen een hovenier aan het hof tijd voor.

Heel chique dus, die doperwtjes en worteltjes. Omdat het een teken werd van rijkdom, konden ze een trend worden onder families die graag rijk wilden lijken. En, vertelde Lizet verder, omdat de koks aan het hof veel rondreisden en zo gerechten uitwisselden, verspreidde de combinatie zich ook geografisch. Uiteindelijk was het weer een Fransman die ze samen in een pot stopte: de Franse banketbakker Nicolas Appèrt die het wecken uitvond. Later zou ook het Franse groentebedrijf Bonduelle ze weer samen in een blik stoppen, volgens een medewerker als reactie op een erwtentekort in 1957.

Denk dus de volgende keer als je uit gemakzucht een pot doperwtjes en worteltjes opentrekt, dat dit te danken is aan een uitgebreide geschiedenis en een hele hoop Franse mensen. En pak gerust het mooie servies erbij voor deze elegante delicatesse!