De rekening van de graaf

Op mijn bureau slingert een boekje over de grafelijke rekeningen uit het midden van de 14e eeuw, om precies te zijn de rekeningen van graaf Willem IV. Dankzij de praktische huwelijken van zijn zusters Margaretha en Philippa met respectievelijk de Duitse keizer en de Engelse koning. Willem was de laatste graaf van het huis van Henegouwen. Hij volgde in 1337 zijn vader op als graaf van Holland en sneuvelde in Stavoren in 1345.
De rekeningen betreffen zijn drie laatste levensjaren. Holland was vooral een provincie om belasting te heffen en verder niet te veel te verblijven. De tienden werden in natura en in geld geoogst. Afhankelijk van wat er te halen viel: vlas, vis, graan, schapen, zwijnen, hoenders, turf, waterwild, je moest er allemaal een tiende van afdragen. En dan hebben we het even niet over de zwanen die in het grafelijk gebied landden. Die waren allemaal voor de graaf. Kennemerland en West-Friesland leverden in 1344 5523 zwanen aan. Ja, dat lees je goed, vijfduizendvijfhonderddrieëntwintig zwanen werden gedood ten behoeve van de grafelijke keuken en handel.
Ook de verkoop van gruit, de smaakmaker van het bier vóór we gingen hoppen, was een monopolie van de graaf. Gruit is een mengsel van gedroogde kruiden en vooral de katjes van de gagel). De graaf heeft de opkomst van het Hamburgse hopbier nog geprobeerd de kop in te drukken met een invoerverbod. Dat resulteerde in bierschaarste en dat was in tijden van ondeugdelijk drinkwater een slecht idee. Het invoerverbod heeft maar twee jaar geduurd. Voorwaarde was dat het hopbier alleen in Amsterdam en Medemblik gelost mocht worden. Daar werd dan wel weer veel tol over geheven, zodat de derving aan inkomsten op het gruit een beetje werden gecompenseerd. Holland was gewoon een wingewest. Ook op sluizen en veren werd tol geheven, die meestal in geld, soms in combinatie met paling betaald werd. De paling werd opgehaald en gezouten en in vaten op vijf wagens met tien man personeel en 20 paarden naar de graaf gebracht. De wagens waren dus zo zwaar beladen dat er vier paarden aan te pas moesten komen om de kar te trekken.
Wat deed de graaf met al dat geld en goed? Daarover morgen meer.